طرحواره استحقاق چیست و چگونه به وجود میآید؟
![طرحواره استحقاق چیست و چگونه به وجود میآید؟ 1 طرحواره استحقاق| مرکز مشاوره طرحواره](https://clinictarhvareh.com/wp-content/uploads/2024/01/Schema-of-entitlement-and-narcissism-clinictarhvareh-min.jpg)
این مقاله توسط واحد تولید محتوای مرکز مشاوره طرحواره، بزرگترین وبسایت تخصصی طرحواره درمانی در ایران، به نگارش درآمده است. در این مطلب قصد داریم شما را با یکی از مهمترین طرحواره های ناسازگار اولیه، یعنی طرحواره استحقاق آشنا کنیم.
طرحواره استحقاق باوری عمیق و درونی شده است که بر اساس آن، فرد خود را نسبت به دیگران خاص تر و برتر می داند. افرادی که درگیر این طرحواره هستند، احساس می کنند که مستحق دریافت امتیازات و رفتارهای ویژه ای هستند و دنیا باید مطابق میل آنها بچرخد. در ادامه این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف طرحواره استحقاق، علائم، پیامدها، ریشه های شکل گیری و شیوه های درمان آن خواهیم پرداخت.
تا به حال با افراد حق به جانب و خودشیفتهای که فکر میکنند نسبت به دیگران برتری دارند، برخورد داشتهاید؟ افراد خودخواهی که فقط به نیازهای خود اهمیت میدهند و احترامی نسبت به دیگران قائل نیستن. شاید این افراد دچار طرحواره استحقاق یا طاعون خودشیفتگی باشند. طاعون خودشیفتگی، تلهای است که فرد را تبدیل به یک شخص خودخواه، آزاردهنده و تنوع طلب میکند.
در این طرحواره، فرد معتقد است از حقوق و امتیازات ویژهای برخوردار است و در مقابل به قواعد و قوانینی که در تعاملات اجتماعی لازم است، مقید نیست. چنین فردی تصور میکند که هر کاری که دوست دارد، میتواند انجام دهد، حتی اگر زیر پا گذاشتن قوانین باشد. معمولاً فرد دارای طرحواره استحقاق، بهخاطر خودخواهی و عدم داشتن درک و همدلی نسبت به دیگران، رفته رفته ارتباطات اجتماعی خود را از دست میدهد. چون کسی حاضر نیست با خودخواهی آنها کنار بیاید. همچنین تنهایی و ابتلا به افسردگی از جمله مشکلاتی است که این فرد تجربه میکند.
اما چه چیزی باعث به وجود آمدن طرحواره محقق بودن در یک فرد میشود؟ چگونه با این فرد رفتار کنیم؟ راه درمان آن چیست؟ در این مقاله از مرکز مشاوره طرحواره قرار است به این سوالات پاسخ دهیم. با ما تا آخر مقاله همراه باشید.
سلام بر خوانندگان عزیز این مقاله از واحد تولید محتوای مرکز مشاوره طرحواره، در این مقاله قصد داریم با یکی از طرحواره های ذهنی به نام طرحواره استحقاق آشنا شویم. طرحوارههای ذهنی الگوهای رفتاری و هیجانی هستند که در طول زندگی ما شکل میگیرند و بر شیوهی تفکر، احساس و رفتار ما نسبت به خودمان، دیگران و دنیا تاثیر میگذارند.
طرحواره استحقاق یکی از این طرحوارههاست که میتواند روابط ما با دیگران و حتی موفقیتهایمان را تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که درگیر طرحواره استحقاق هستند، به طور ناخودآگاه احساس میکنند که نسبت به دیگران برتری دارند و به همین دلیل، مستحق دریافت امتیازات و رفتارهای خاصی هستند.
در این مقاله، قصد داریم به طور مفصل در مورد طرحواره استحقاق صحبت کنیم. در ادامهی این مقاله به سوالات زیر پاسخ خواهیم داد:
- طرحواره استحقاق چیست؟
- نشانهها و علائم طرحواره استحقاق کدامند؟
- علل به وجود آمدن طرحواره استحقاق چیست؟
- انواع طرحواره استحقاق کدامند؟
- طرحواره استحقاق چگونه بر روابط ما با دیگران تأثیر میگذارد؟
- طرحواره استحقاق چگونه بر موفقیت ما تأثیر میگذارد؟
- چگونه بر طرحواره استحقاق غلبه کنیم؟
پس اگر احساس میکنید که همیشه باید حرف شما حرف باشد، دیگران باید خواستههای شما را برآورده کنند و یا اینکه به طور کلی نسبت به دیگران احساس برتری دارید، این مقاله میتواند به شما در جهت شناخت خود و تغییر این الگوهای ذهنی مخرب کمک کند.
طرحواره استحقاق چیست؟
همانطور که اشاره کردیم، طرحواره استحقاق یک الگوی ذهنی است که باعث میشود فرد احساس کند نسبت به دیگران برتری دارد و به همین دلیل، مستحق دریافت امتیازات و رفتارهای خاصی است. افرادی که درگیر طرحواره استحقاق هستند، این باور را دارند که دنیا باید مطابق میل آنها بچرخد و دیگران موظف هستند خواستههایشان را برآورده کنند.
این افراد ممکن است در روابط خود با دیگران سلطهگر و کنترلگر باشند و به احساسات و نیازهای طرف مقابل بیتوجه باشند. آنها انتظار دارند که همیشه مورد توجه قرار بگیرند و از تعریف و تمجید دیگران لذت میبرند. اما کوچکترین انتقادی میتواند باعث خشم و عصبانیت آنها شود.
نشانهها و علائم طرحواره استحقاق
افرادی که درگیر طرحواره استحقاق هستند، ممکن است علائم و نشانههای زیر را از خود بروز دهند:
- احساس برتری نسبت به دیگران: این افراد خود را از دیگران بهتر میدانند و ممکن است به طور مداوم دیگران را تحقیر یا کوچک کنند.
- انتظار رفتار خاص از دیگران: آنها انتظار دارند که دیگران همیشه با آنها با احترام خاصی رفتار کنند و خواستههایشان را برآورده سازند.
- عدم مسئولیتپذیری: این افراد به سختی اشتباهات خود را میپذیرند و اغلب دیگران را مقصر مشکلات خود میدانند.
- حساسیت به انتقاد: کوچکترین انتقادی میتواند باعث خشم و عصبانیت آنها شود.
- مشکل در برقراری روابط عاطفی پایدار: به دلیل رفتارهای سلطهگرانه و خودخواهانه، برقراری روابط عاطفی پایدار برای این افراد دشوار است.
- تمایل به فخرفروشی: این افراد دوست دارند دستاوردها و موفقیتهای خود را به رخ دیگران بکشند.
- ناامیدی در صورت عدم دریافت امتیازات ویژه: اگر آنها امتیازات ویژهای را که انتظار دارند دریافت نکنند، به شدت ناامید و خشمگین میشوند.
- حسادت به موفقیتهای دیگران: موفقیتهای دیگران را به راحتی نمیپذیرند و ممکن است در نهان به دیگران حسادت کنند.
اگر شما یا کسی که میشناسید با این علائم دست و پنجه نرم میکند، مشاوره با یک روانشناس میتواند بسیار مفید باشد. خانم دکتر فلور خیاطان با تجربه در کار با چنین مواردی، میتواند به شما کمک کند تا به ریشههای این رفتارها پی ببرید و راههای موثر برای مدیریت آنها را فرا گیرید. برای تنظیم وقت مشاوره با خانم دکتر، میتوانید از طریق لینک زیر اقدام کنید.
طرحواره استحقاق چیست؟
طرحواره استحقاق (Entitlement Schema) یکی از 18 طرحواره ناسازگار اولیه است که توسط دکتر جفری یانگ، روانشناس برجسته، مطرح شده است. این طرحواره باوری بنیادین است که فرد در دوران کودکی بر اساس تجربیات اولیه خود شکل می دهد و در بزرگسالی همچنان بر رفتارها، روابط و احساسات او تاثیر می گذارد.
افراد مبتلا به طرحواره استحقاق به طور اغراق آمیزی احساس خاص بودن و برتری نسبت به دیگران دارند. آنها معتقدند که به خاطر ویژگی های منحصر به فرد خود، مستحق دریافت امتیازات و رفتارهای ویژه ای هستند. این افراد اغلب انتظار دارند که دیگران نیازها و خواسته هایشان را به طور خودکار برآورده سازند و در مقابل، احساس چندانی نسبت به نیازها و احساسات دیگران ندارند.
علائم و نشانه های طرحواره استحقاق
افراد درگیر با طرحواره استحقاق ممکن است علائم و نشانه های زیر را از خود بروز دهند:
- احساس برتری نسبت به دیگران: آنها خود را باهوش تر، جذاب تر، با استعدادتر و به طور کلی، بهتر از دیگران می دانند.
- انتظارات غیر منطقی از دیگران: آنها انتظار دارند که دیگران همواره در خدمت آنها باشند و نیازهایشان را در اولویت قرار دهند.
- مشکل در بر عهده گرفتن مسئولیت: اشتباهات خود را نمی پذیرند و همیشه دیگران را مقصر می دانند.
- عصبانیت و پرخاشگری در مقابل مخالفت: تحمل “نه” شنیدن را ندارند و در مقابل مخالفت، به سرعت عصبانی و پرخاشگر می شوند.
- حسادت و کینه توزی: به موفقیت های دیگران حسادت می ورزند و نسبت به آنها کینه توزی دارند.
- مشکل در برقراری روابط عاطفی پایدار: به دلیل خودمحوری و توجه کم به نیازهای طرف مقابل، در برقراری روابط عاطفی پایدار با مشکل مواجه می شوند.
- دشواری در تحمل قوانین و مقررات: قوانین و مقررات را دست و پاگیر می دانند و تمایل کمی به رعایت آنها دارند.
پیامدهای طرحواره استحقاق
طرحواره استحقاق می تواند پیامدهای منفی متعددی در زندگی فرد داشته باشد، از جمله:
- ایجاد روابط ناسالم: خودمحوری و بی توجهی به نیازهای دیگران، منجر به تخریب روابط عاطفی، خانوادگی و دوستی می شود.
- مشکلات شغلی: انتظارات غیر منطقی از همکاران و مدیران، و همچنین دشواری در کار گروهی، می تواند منجر به بروز مشکلات شغلی شود.
- احساس انزوا و تنهایی: رفتارهای خودخواهانه فرد باعث دوری افراد از او می شود و در نتیجه احساس انزوا و تنهایی را در او تشدید می کند.
- افسردگی و اضطراب: ناکامی در برآورده شدن انتظارات غیر منطقی و احساس برآورده نشدن نیازها، می تواند منجر به بروز علائم افسردگی و اضطراب شود.
- مشکلات حقوقی: بی توجهی به قوانین و مقررات، احتمال بروز مشکلات حقوقی را افزایش می دهد.
ریشه های شکل گیری طرحواره استحقاق
طرحواره استحقاق معمولا در دوران کودکی و بر اساس تجربیات اولیه فرد شکل می گیرد. برخی از عوامل موثر در شکل گیری این طرحواره عبارتند از:
- والدین سلطه گر و کنترل گر: والدینی که بیش از حد بر فرزندان خود کنترل و نظارت دارند و به آنها اجازه استقلال و خود اتکایی نمی دهند، می توانند در شکل گیری طرحواره استحقاق در فرزندان خود نقش داشته باشند. این کودکان به تدریج یاد می گیرند که برای دریافت توجه و محبت والدین، نیازی به تلاش و کوشش ندارند و فقط کافی است که از دستورات آنها اطاعت کنند.
- والدین لوس کننده و بی قید و بند: والدینی که بیش از حد به فرزندان خود توجه و محبت می کنند و نیازها و خواسته های آنها را بدون قید و شرط برآورده می سازند، می توانند در شکل گیری طرحواره استحقاق در فرزندان خود نقش داشته باشند. این کودکان به این باور می رسند که دنیا مکانی است که در آن همه چیز به آنها تعلق دارد و نیازی به تلاش برای به دست آوردن چیزها ندارند.
- مقایسه با دیگران: مقایسه مداوم کودک با دیگران و برجسته کردن نقاط قوت او و تحقیر نقاط ضعف او، می تواند به شکل گیری طرحواره استحقاق در او منجر شود.
- تجربیات تبعیض و بی عدالتی: قرار گرفتن در معرض تبعیض و بی عدالتی، به ویژه در دوران کودکی، می تواند منجر به شکل گیری طرحواره استحقاق به عنوان نوعی مکانیسم دفاعی شود. فرد با این باور که او مستحق دریافت امتیازات ویژه ای است، سعی می کند تا کمبودها و ناکامی های خود را جبران کند.
انواع طرحواره استحقاق
طرحواره استحقاق می تواند در اشکال مختلفی خود را نشان دهد. برخی از انواع رایج این طرحواره عبارتند از:
- طرحواره استحقاق لوس: افراد مبتلا به این نوع طرحواره، عادت دارند که همه چیز را بدون زحمت و تلاش به دست آورند. آنها انتظار دارند که دیگران نیازها و خواسته هایشان را به طور خودکار برآورده سازند و در مقابل، هیچ تعهدی نسبت به دیگران احساس نمی کنند.
- طرحواره استحقاق وابسته: این افراد به شدت به دیگران وابسته هستند و بدون حمایت و تایید آنها، احساس ارزشمندی نمی کنند. آنها انتظار دارند که دیگران همواره در کنارشان باشند و از آنها مراقبت کنند.
- طرحواره استحقاق تکانشگر: این افراد در برآورده کردن خواسته های خود بسیار عجول و بی صبر هستند. آنها تحمل “نه” شنیدن را ندارند و در صورت عدم برآورده شدن خواسته هایشان، به سرعت عصبانی و پرخاشگر می شوند.
- طرحواره استحقاق کنترل گر: این افراد تمایل دارند که همه چیز را تحت کنترل خود داشته باشند و از دیگران انتظار دارند که از دستورات آنها اطاعت کنند. آنها به نظرات و احساسات دیگران اهمیتی نمی دهند و فقط به دنبال برآورده شدن خواسته های خود هستند.
تشخیص طرحواره استحقاق
طرحواره استحقاق معمولا توسط یک متخصص بهداشت روان مانند روانشناس یا مشاور تشخیص داده می شود. برای تشخیص این طرحواره، از مصاحبه های بالینی و ابزارهای ارزیابی مختلف استفاده می شود.
برخی از سوالاتی که ممکن است توسط متخصص برای تشخیص طرحواره استحقاق پرسیده شود عبارتند از:
- آیا احساس می کنید که نسبت به دیگران خاص تر و برتر هستید؟
- آیا انتظار دارید که دیگران نیازها و خواسته های شما را به طور خودکار برآورده سازند؟
- آیا در بر عهده گرفتن مسئولیت کارهای خود مشکل دارید؟
- در مقابل مخالفت، چه واکنشی نشان می دهید؟
- آیا به موفقیت های دیگران حسادت می ورزید؟
- آیا در برقراری روابط عاطفی پایدار با مشکل مواجه می شوید؟
- آیا در رعایت قوانین و مقررات مشکل دارید؟
نحوه برخورد با افراد سمی و خودشیفته از زبان دکتر فلور خیاطان
انواع طرحواره استحقاق
طرحواره استحقاق به چهار دسته تقسیم بندی می شود که حتی با یکدیگر همپوشی دارند اما ممکن است که هر یک از آنها از فرد به فرد دیگر، قویتر یا ضعیفتر باشد.
استحقاق لوس و نازپرورده
در این نوع تله استحقاق، فرد تصور میکند شخصی خاص و ویژه است و بسیار پرتوقع و کنترلگر است. این افراد دوست دارند همهچیز، آنطور باشد که میخواهند و اگر کسی توقعات آنها را برآورده نکند یا مانع رسیدن به اهدافشان شود، بسیار عصبانی میشوند. افرادی که این نوع استحقاق را دارند همدلی بسیار کمی با دیگران دارند و احساسات دیگران روی آنها، بسیار کم تاثیر میگذارد. به همین علت خیلی راحت با دیگران بدرفتاری میکنند چون از تاثیر رفتار خود با دیگران اطلاعی ندارند. سیاست این افراد، یک بام و دوهوا است؛ اگر کسی مرتکب اشتباهی شود باید سخت تنبیه شود، اما اگر همان اشتباه را فرد دارای استحقاق لوس انجام دهد، کسی حق ندارد به آنها گوشزد کند.
استحقاق وابسته
این دسته از افراد کاملاً به خود حق میدهند که مسئولیت زندگی خود را بر دوش دیگران بیاندازند؛ آنها خود را فردی ضعیف و نیازمند نشان میدهند و جذب افراد قوی و باکفایت میشوند تا از آنها مراقبت کنند. فرد دارای استحقاق وابسته انگار همیشه از دیگران طلبکار است و فرقی بین لطف و حق و حقوق قائل نیست.
استحقاق تکانشگر یا عصبانی
افرادی که تله استحقاق تکانشی یا عصبانی دارند بر روی احساسات و رفتارهای خود کنترلی ندارند؛ برای آنها اصلاً مهم نیست که پیامدهای رفتارشان چیست و فقط طبق احساسات و تمایلات خود عمل میکنند. افراد این دسته حوصله کارهای تکراری و خسته کننده را ندارند خیلی زود بیحوصله میشوند و اهل نظم و ساختار و انضباط نیستند. آنها نمیتوانند تمرکز و پشتکار داشته باشند. حتی وقتی که تصمیم جدی میگیرند تا کاری را که به آن علاقه دارند انجام دهند؛ خیلی زود از کار دل زده میشوند. مشکل اصلی این افراد آن است که نمیتوانند رضایت لحظهای را فدای رضایت آینده کنند . این نوع از استحقاق در تحقیقات جدید تبدیل به یک طرحواره به نام تله خودکنترلی ناکافی/خود انضباطی ناکافی شده است و جزء انواع استحقاق به شمار نمیآید.
استحقاق شکننده
استحقاق شکننده که نام دیگر آن خودشیفته پنهان یا استحقاق خود شیفته لوطی است؛ به طرحوارهای اشاره دارد که در آن، فرد ظاهری مردم پسند دارد. اغلب تصور میکنیم که افراد خودشیفته افرادی خودخواه، زورگو، بداخلاق، سواستفادهگر و نمایشی هستند؛ اما همه خودشیفتهها این ویژگیها را ندارند. افراد خودشیفته پنهان ظاهر بسیار اخلاقگرا مردمدار و متواضع هستند و معتقدند ما باید با همه خوب رفتار کنیم؛ ولی در درون، خود را خاص و برتر از دیگران میدانند. این افراد اغلب به علت توجهطلبی و کنترل کردن دیگران، بیش از حد به دیگران بذل و بخشش میکنند و از این طریق دین و منتی بر گردن دیگران میگذارند. معمولاً نزدیکان فرد خودشیفته پنهان، از اینکه او صمیمیت و همدلی ندارد از دست او نالان است. شناسایی این نوع استحقاق بسیار سخت است و میتوان گفت جدیدترین نوع استحقاق است که مطرح شده است.
ویژگیهای افراد در طرحواره استحقاق و بزرگمنشی
افراد دارای طرحواره استحقاق یا بزرگمنشی، ویژگیهای مخصوص به خود را دارند که در اینجا به چند مورد اشاره میکنیم:
- از عالم و آدم طلبکارند، به سبب این طرز فکر با دیگران بی انصافانه رفتار میکنند.
- ممکن است از اطرافیان خود سواستفاده کنند و آنها را خوار و خفیف کنند.
- با نزدیکان و پارتنر خود روابط بیعاطفهای دارند؛ فقط به رفع نیازهای خود توجه میکنند و به نیازهای طرف مقابل اهمیتی نمیدهند.
- این افراد به دلیل عدم درک متقابل در دوران کودکی، نورونهای عصبی همدلی در ساختار مغزشان شکل نگرفته است و به همین دلیل در بزرگسالی، درک کردن دیگران برایشان سخت است.
- گاهی این افراد برعکس عمل میکنند و سعی میکنند با دادن کادوهای گران و کارهای ظاهراً خیرخواهانه به بقیه نشان دهند که به فکر دیگران هستند.
- ممکن است در محیط کار، به علت زیرپا گذاشتن قوانین و نادیده گرفتن نیازهای دیگران، در آستانه اخراج قرار بگیرند یا مانع ارتقاء شغل آنها شوند.
- فرد مبتلا به تله استحقاق نمیتواند به اشتباهاتش اعتراف کند یا عذرخواهی کند چون معتقد است همیشه حق با خودش است. حتی اگر زمانی متوجه اشتباهاتش هم بشود؛ اعتراف یا عذرخواهی نمیکند چون میترسد با اینکار شان و شخصیت خود را پایین بیاورد.
چرا افراد دچار طرحواره خود بزرگ بینی و خودشیفتگی(طرحواره استحقاق) میشوند؟
طرحواره خودبزرگبینی به دلایل متفاوتی در افراد ایجاد میشود. این دلایل عبارتاند از:
والدین آسانگیر
کودکانی که در خانوادههای بسیار آسانگیر بزرگ میشوند یاد میگیرند که همه چیز باید در اختیار آنها باشد. در این خانواده، والدین هیچگاه با فرزندان مخالفتی نمیکنند و همه خواستههای آنان را برآورده میکنند.این والدین، محدودیتهای واقعبینانه برای فرزندانشان نمیگذارند. این نوع رفتار، زمینه شکلگیری طرحواره خودبزرگبینی یا استحقاق را فراهم میآورد. والدین بسیار حمایتگر و هلیکوپتری از دلایل مهم طاعون خوشیفتگی هستند.
والدین سختگیر و کمالگرا
والدین کمالگرا و سختگیر دائماً از کودک خود ایراد میگیرند، تائیدشان نمیکنند و احساس ناقص بودن و کامل نبودن را به فرزندشان میدهند. با تکرار این اتفاق، احساسات منفی حقارت، بیارزشی و نقص در کودک روی هم تلنبار میشود و به مرحلهای میرسد که فشار ناشی از این احساسات، توسط ذهن سرکوب میشود. طی این سرکوب، ذهن اجازه دسترسی به احساسات بی ارزشی و حقارت را به فرد نمیدهد و به فرد القا میکند که ” تو بسیار عالی و کامل هستی “. به اینصورت، فرد دچار خودشیفتگی میشود. در نتیجه فرد توقعات بالایی داشته و همیشه حق را به خود میدهد.
وابسته بودن افراطی
افرادی که در دوران کودکی وابستگی زیادی به والدین داشتهاند و والدین همه کارها را خودشان انجام داده تا فرزندشان احساس خستگی نکند، زمینه ایجاد طرحواره استحقاق را در فرزند خود، به وجود میآورند.
مبارزه جبران افراطی با طرحوارههای دیگر
در خیلی از موارد، طرحواره استحقاق ناشی از جبران افراطی در برابر طرحوارهها و تلههای دیگر است. فرد برای مبارزه و مقابله با طرحوارههای دیگر مانند طرحواره نقص و شرم، رفتار عاطفی بروز میدهد که تکرار آن منجر به ایجاد طرحواره استحقاق میشود. از جمله طرحوارههای دیگری که در شکل گیری طرحواره استحقاق نقش دارند، میتوان به طرحواره محرومیت هیجانی و انزوای اجتماعی اشاره کرد.
چگونه با فردی که دچار طرحواره بزرگمنشی است رفتار کنیم؟
با توجه به ویژگیهایی که از افراد دچار طرحواره بزرگمنشی گفتیم؛ تعامل و برقراری ارتباط با آنها چندان ساده و با ثبات نیست. در اینجا چند راهکار برای نحوه ارتباط با افراد خودشیفته را برای شما آوردهایم:
● حد و مرزها رو مشخص کنید؛ از آنجایی که افراد دارای طرحواره خودشیفتگی خود محور هستند، بهتر است رک و صادقانه حد و مرزها را عنوان کنید و اجازه سواستفاده به آنها ندهید.
● به یاد داشته باشید که در یک رابطه، همیشه شما مقصر نیستید. فرد مبتلا به طرحواره بزرگمنشی، هیچ وقت اشتباه خود را نمیپذیرد و برعکس شما را مقصر جلوه میدهد. حواستان باشد در این دام نیوفتید.
● اگر شریک زندگیتان دچار این تله است او را متقاعد کنید تا به یک طرحواره درمانگر مراجعه کند؛ معمولا افراد درگیر این طرحواره خود متوجه باورها و رفتارهای اشتباه خود نیستند. رواندرمانگر با روش طرحواره درمانی تا حدی زیادی از باورهای اشتباه او را از بین خواهد برد.
طرحواره استحقاق
طرحواره استحقاق با استفاده از روش های مختلفی قابل درمان است. یکی از موثرترین روش های درمان این طرحواره، طرحواره درمانی است. در طرحواره درمانی، به فرد کمک می شود تا طرحواره های ناسازگار اولیه خود را شناسایی کند و آنها را با الگوهای رفتاری و باورهای سالم تر جایگزین کند.
برخی از تکنیک های مورد استفاده در طرحواره درمانی برای درمان طرحواره استحقاق عبارتند از:
- بازنگری تجربیات دوران کودکی: به فرد کمک می شود تا تجربیات دوران کودکی خود را که در شکل گیری طرحواره استحقاق او نقش داشته اند، بررسی و بازنگری کند.
- آموزش مهارت های جرات مندی: به فرد آموزش داده می شود که چگونه نیازها و خواسته های خود را به طور قاطعانه و بدون پرخاشگری بیان کند.
- تقویت همدلی: به فرد کمک می شود تا نیازها و احساسات دیگران را درک کند و به آنها احترام بگذارد.
- تغییر باورهای ناسالم: باورهای ناسالمی که فرد در مورد خود و دیگران دارد، شناسایی و با باورهای سالم تر جایگزین می شوند.
- مقابله با رفتارهای ناسالم: به فرد آموزش داده می شود که چگونه رفتارهای ناسالم ناشی از طرحواره استحقاق خود را کنترل و مدیریت کند.
در کنار طرحواره درمانی، روشهای دیگری مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) نیز میتوانند در درمان طرحواره استحقاق موثر باشند. این روشها به فرد کمک میکنند تا مسائل روانی و الگوهای فکری منفی را شناسایی و تغییر دهند، به ویژه در مواردی که فرد احساس میکند به طور طبیعی سزاوار دریافت چیزهای خوب بدون تلاش است. مراجعه به متخصص برای شناسایی این طرحوارهها ضروری است، و خانم دکتر فلور خیاطان با سابقهی چندین ساله در این زمینه میتوانند به شما کمک کنند. این ترکیب درمانها میتواند بسیار اثربخش باشد و به فرد کمک کند تا به روشهای سازندهتری برای مقابله با چالشهای زندگی دست یابد.
نقش طرحواره استحقاق در روابط
طرحواره استحقاق می تواند تاثیر منفی قابل توجهی بر روابط فرد داشته باشد. افراد مبتلا به این طرحواره به دلیل خودمحوری و بی توجهی به نیازهای دیگران، در برقراری و حفظ روابط عاطفی پایدار با مشکل مواجه می شوند.
برخی از مشکلاتی که طرحواره استحقاق می تواند در روابط ایجاد کند عبارتند از:
- ایجاد درگیری و مشاجره: انتظارات غیر منطقی و رفتارهای خودخواهانه فرد، می تواند منجر به ایجاد درگیری و مشاجره با طرف مقابل شود.
- احساس نارضایتی و رنجش: طرف مقابل به دلیل بی توجهی فرد به نیازها و احساسات خود، احساس نارضایتی و رنجش می کند.
- دشواری در صمیمیت: فرد به دلیل ترس از آسیب پذیری و از دست دادن کنترل، در ایجاد صمیمیت با طرف مقابل دچار مشکل می شود.
- خیانت و طلاق: در موارد شدید، طرحواره استحقاق می تواند منجر به خیانت، طلاق و فروپاشی روابط عاطفی شود.
راهکارهایی برای مدیریت طرحواره استحقاق
اگر با طرحواره استحقاق دست و پنجه نرم می کنید، می توانید با استفاده از راهکارهای زیر آن را مدیریت کنید:
- آگاهی از طرحواره: اولین قدم برای مدیریت هر مشکلی، آگاهی از وجود آن است. با شناسایی طرحواره استحقاق و درک نحوه تاثیر آن بر رفتار و روابط خود، می توانید شروع به تغییر کنید.
- مسئولیت پذیری: مسئولیت رفتارها و افکار خود را بر عهده بگیرید. به جای اینکه دیگران را مقصر مشکلات خود بدانید، سعی کنید راه حل هایی برای آنها پیدا کنید.
- تمرین همدلی: سعی کنید نیازها و احساسات دیگران را درک کنید و به آنها احترام بگذارید. خود را جای طرف مقابل بگذارید و ببینید که دنیا از دیدگاه او چگونه است.
- تغییر باورهای ناسالم: باورهای ناسالمی که در مورد خود و دیگران دارید را شناسایی و با باورهای سالم تر جایگزین کنید. به عنوان مثال، به جای اینکه به خود بگویید “من خاص تر و برتر از دیگران هستم”، به خود بگویید “هر کس نقاط قوت و ضعف خود را دارد و همه ما ارزشمند هستیم”.
- مدیریت انتظارات: انتظارات خود را از دیگران به سطحی واقع بینانه برسانید. به یاد داشته باشید که هیچ کس کامل نیست و همه اشتباه می کنند.
- کمک گرفتن از متخصص: اگر در مدیریت طرحواره استحقاق به تنهایی مشکل دارید، از یک متخصص بهداشت روان مانند روانشناس یا مشاور کمک بگیرید.
طرحواره استحقاق جذب کدام طرحوارهها میشود؟
طرحواره استحقاق برای تداوم یافتن به خوراک نیاز دارد و یکی از جاهایی که به این طرحواره خوراک میرساند، روابط بین فردی است. افراد دچار تله استحقاق ممکن است جذب افراد مطیع شوند یعنی جذب کسی که حرف شنو است و نیازهای خود را مطرح نمیکند مثلا افراد دارای طرحواره اطاعت. در چنین رابطهای فرد دارای طرحواره استحقاق فکر میکند حق با اوست و میتواند هر طور که دوست دارد با طرف مقابل رفتار کند.
همچنین ممکن است این فرد جذب فرد ایثارگر و از خودگذشتهای شود که طرحواره ایثار دارد؛ در این رابطه فرد(درگیر تله اسحقاق) از خدمات و سرویسدهی بیش از حد طرف مقابل در جهت رفع نیاز خود استفاده میکند. افرادی که طرحواره استحقاقشان از نوع استحقاق وابسته است، جذب فردی قوی، باکفایت و حمایتگر میشوند تا دائماً نیازهایشان را برطرف کند و در این صورت است که احساس میکنند عاشق او شدهاند.
سبکهای مقابلهای در طرحواره استحقاق
افراد با تله استحقاق، روش های رفتاری متفاوتی را برای کنار آمدن و مقابله با این طرحواره انتخاب می کنند. سبک های مقابله ای طرحواره استحقاق عبارت است از:
سبک مقابلهای تسلیم
افراد دارای تله بزرگمنشی در این سبک مقابله همیشه نسبت به دیگران، بی اعتنا هستند و اهمیتی به دیگران نمیدهند. همچنین در اکثر مواقع خشمگیناند و گاهی این خشم را به شدت ابراز میکنند.
سبک مقابلهای اجتناب
در سبک اجتناب، فرد همیشه سعی میکند با دیگران رقابت کند و بهتر از دیگران باشد. اگر احساس برتر بودن را در روابط یا کارشان نداشته باشند، آن موقعیت را رها میکنند و از آن اجتناب میکنند. در واقع شرط فرد مبتلا به تله خودبزرگ بینی برای ماندن در یک رابطه یا کار این است که بر آن فرد یا مکان تسلط داشته باشد. در غیر این صورت، از ادامه دادن یا انجام دادن آن اجتناب میکند.
سبک مقابلهای جبران افراطی
فرد در این نوع مقابله طوری رفتار میکند که انگار این طرحواره را ندارد. مثلا به جای اینکه بخواهد روی دیگران تسلط داشته باشد، برعکس رفتار مطیعی نشان میدهد. از طرفی چون به طور درونی دچار طرحواره استحقاق و خودشیفتگی است، از این مطیع بودن احساس رضایت ندارد و دائماً خشمگین است.
درمان طرحواره استحقاق و بزرگمنشی
به طور معمول، افرادی که مبتلا به طرحواره استحقاق و بزرگمنشی هستند؛ متوجه این باور اشتباه در خود نمی شوند. بنابراین بسیاری از افراد درگیر استحقاق، اقدامی برای درمان نمیکنند چون خود را بدون مشکل میبینند و معمولاً زمانی هم که به مراکز درمانی مراجعه میکنند بهخاطر مشکلات دیگری مثل درگیری در روابط اجتماعی یا خواست دیگران است.
اگر در اطرافیان خود، شخصی را با این ویژگیها و نشانهها میشناسید؛ بهتر است از او درخواست کنید تا برای درمان اقدام کند یا خودتان با کمک گرفتن از یک رواندرمانگر، راهکارهایی را برای چگونگی برخورد با او، آموزش ببینید.
به یاد داشته باشید از بین بردن تله استحقاق، درمان دارویی ندارد و صرفاً با کمک گرفتن از رواندرمانگران برای تغییر این باور، قابل درمان است.
آزمون روانشناسی طرحواره استحقاق
این آزمون با هدف ارزیابی طرحواره استحقاق شما طراحی شده است. طرحواره استحقاق به باورهای درونی ما درباره حقوق و امتیازاتی که فکر میکنیم باید داشته باشیم، اشاره دارد. این باورها میتوانند تأثیر زیادی بر رفتار و تعاملات ما با دیگران داشته باشند. آزمون شامل ۵ سوال است و هر سوال دارای ۶ گزینه برای پاسخ است. لطفاً به هر سوال با دقت پاسخ دهید تا بتوانید درک بهتری از میزان استحقاقی که برای خود قائل هستید، به دست آورید. نتایج این آزمون میتواند به شما کمک کند تا شناخت بهتری نسبت به نگرشهای خود ایجاد کنید.
وقتی از کسی چیزی میخواهم خیلی برایم سخت است "نه" بشنوم
آدم خاصی هستم و نمیتوانم محدودیتهایی که بر سر راه افراد وجود دارد را بپذیرم
از اینکه مرا محدود کنم و نگذارند کار را که میخواهم بکنم متنفرم
احساس میکنم نباید از قانونها و قراردادهای بهنجاری که مردم تابع آن هستند، اطاعت کنم
احساس میکنم کاری که من برای دیگران انجام میدهم بیشتر از کارهایی است که آنها برای من انجام میدهند
نتیجهگیری طرحواره استحقاق
طرحواره استحقاق یکی از تلههای زندگی است، فردی که این طرحواره را دارد معتقد است باید تمام نیازها و خواستههایش تحقق پیدا کند و تحمل “نه” شنیدن را ندارد. این افراد برای نیازها و احساسات دیگران اهمیتی قائل نیستند. افراد درگیر طرحواره استحقاق به چهار نوع استحقاق لوس، وابسته، تکانشگر یا عصبانی و شکننده تقسیم میشوند. شکلگیری طرحواره به علت مواردی چون والدین آسانگیر، وابستگی افراطی در کودکی یا در نتیجه جبران افراطی طرحوارههای دیگر است.
بهترین راه درمان تله استحقاق مراجعه به مشاور و متخصصین رواندرمانی است. شما میتوانید از طریق راه های ارتباطی زیر با مرکز مشاوره طرحواره در ارتباط باشید.
![طرحواره استحقاق چیست و چگونه به وجود میآید؟ 7 درمان طرحواره استحقاق با طرحواره درمانی| مرکز مشاوره طرحواره](https://clinictarhvareh.com/wp-content/uploads/2024/01/SAVE_20240213_120618.jpg)
سوالات متداول
طرحواره استحقاق به انگلیسی چه میشود؟
طرحواره استحقاق به انگلیسی “Entitlement Schema” نامیده میشود.
تله استحقاق چیست؟
تله استحقاق یکی از اصطلاحات رایج در درمان طرحوارهدرمانی است. تله استحقاق به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد به طور ناخودآگاه انتظار دارد که بدون تلاش یا زحمت خاصی، به خواستههای خود برسد.
طرحواره خویشتنداری ناکافی چیست؟
طرحواره خویشتنداری ناکافی یکی دیگر از طرحوارههای ذهنی است که در آن فرد به طور مداوم در برابر وسوسهها و تمایلات خود تسلیم میشود و نمیتواند جلوی خود را برای انجام کارهایی که میداند برایش مضر هستند، بگیرد.
چگونه بفهمیم که به طرحواره استحقاق مبتلا هستیم؟
اگر شما به طور مداوم احساس میکنید که از دیگران بهتر هستید، دیگران موظف هستند خواستههای شما را برآورده کنند، به کوچکترین انتقادی به شدت واکنش نشان میدهید و در برقراری روابط عاطفی پایدار مشکل دارید، احتمالاً به طرحواره استحقاق مبتلا هستید.
سوالات متداول درباره طرحواره استحقاق
طرحواره استحقاق چیست؟
طرحواره استحقاق باوری عمیق و درونی شده است که بر اساس آن، فرد خود را نسبت به دیگران خاص تر و برتر می داند. افراد مبتلا به این طرحواره احساس می کنند که مستحق دریافت امتیازات و رفتارهای ویژه ای هستند و دنیا باید مطابق میل آنها بچرخد.
علائم طرحواره استحقاق چیست؟
برخی از علائم و نشانه های طرحواره استحقاق عبارتند از:
- احساس برتری نسبت به دیگران
- انتظارات غیر منطقی از دیگران
- مشکل در بر عهده گرفتن مسئولیت
- عصبانیت و پرخاشگری در مقابل مخالفت
- حسادت و کینه توزی
- مشکل در برقراری روابط عاطفی پایدار
- دشواری در تحمل قوانین و مقررات
ریشه های شکل گیری طرحواره استحقاق چیست؟
برخی از عوامل موثر در شکل گیری طرحواره استحقاق عبارتند از:
- والدین سلطه گر و کنترل گر
- والدین لوس کننده و بی قید و بند
- مقایسه با دیگران
- تجربیات تبعیض و بی عدالتی
انواع طرحواره استحقاق کدامند؟
برخی از انواع رایج طرحواره استحقاق عبارتند از:
- طرحواره استحقاق لوس
- طرحواره استحقاق وابسته
- طرحواره استحقاق تکانشگر
- طرحواره استحقاق کنترل گر
طرحواره استحقاق چگونه بر روابط تاثیر می گذارد؟
طرحواره استحقاق می تواند تاثیر منفی قابل توجهی بر روابط فرد داشته باشد. افراد مبتلا به این طرحواره به دلیل خودمحوری و بی توجهی به نیازهای دیگران، در برقراری و حفظ روابط عاطفی پایدار با مشکل مواجه می شوند.
راهکارهایی برای مدیریت طرحواره استحقاق چیست؟
برخی از راهکارهای مدیریت طرحواره استحقاق عبارتند از:
- آگاهی از طرحواره
- مسئولیت پذیری
- تمرین همدلی
- تغییر باورهای ناسالم
- مدیریت انتظارات
- کمک گرفتن از متخصص
مرکز مشاوره طرحواره، بزرگترین وبسایت تخصصی طرحواره درمانی در ایران، با بهره مندی از متخصصین مجرب و با تجربه، خدمات مشاوره و درمانی را به صورت حضوری و غیر حضوری به افراد مبتلا به طرحواره استحقاق و سایر طرحواره های ناسازگار ارائه می دهد.
مرکز مشاوره طرحواره صمیمانه از شما تقاضا دارد که در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در مورد طرحواره استحقاق و یا دریافت مشاوره در این زمینه، با ما تماس بگیرید.
مرکز مشاوره طرحواره با احترام به حریم خصوصی شما، به طور کامل امانتدار اطلاعات شما خواهد بود و در جهت حفظ و صیانت از آنها تلاش خواهد کرد.
مرکز مشاوره طرحواره از شما تقاضا دارد که این مقاله را با دوستان و آشنایانتان که ممکن است درگیر طرحواره استحقاق یا سایر طرحواره های ناسازگار باشند، به اشتراک بگذارید.
مرکز مشاوره طرحواره با آرزوی سلامتی و شادکامی برای شما، همیشه در کنار شما خواهد بود.
بهترین راه برای درمان طرحواره استحقاق چیست؟
بهترین راه برای درمان طرحواره استحقاق، مراجعه به یک متخصص مانند روانشناس یا مشاور است. در درمان طرحوارهدرمانی، به شما کمک میشود تا طرحوارههای ذهنی خود را شناسایی کنید، ریشههای آنها را درک کنید و راهکارهایی برای غلبه بر آنها پیدا کنید.
مرکز مشاوره طرحواره
مرکز مشاوره طرحواره بزرگترین وب سایت تخصصی در زمینه طرحواره درمانی در ایران است. این مرکز با ارائه خدمات مشاوره روانشناسی به صورت حضوری و آنلاین، به افراد مبتلا به طرحوارههای ذهنی کمک میکند تا بر مشکلات خود غلبه کرده و زندگی شادتر و سالمتری داشته باشند.
ما از اینکه تا پایان این مقاله با ما همراه بودید، سپاسگزاریم.
مرکز مشاوره طرحواره صمیمانه از شما به خاطر همراهی تان تا پایان این مقاله تشکر می کند.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
از بین بردن افسردگی در مردان
ما به بررسی و تحلیل روشهای مختلفی خواهیم پرداخت که میتوانند به مردان کمک کنند تا با افسردگی مبارزه کنند و آن را از بین ببرند. از شیوههای درمانی نوین مانند طرحواره درمانی گرفته تا رویکردهای روانشناختی و اجتماعی، هر کدام میتوانند نقش مؤثری در درمان افسردگی و بازگرداندن شادابی به زندگی این افراد داشته باشند.
حالات زن بعد از خیانت
در این مقاله به بررسی جامع و عمیق موضوعات مرتبط با خیانت و تاثیرات آن بر زنان پرداخته شد. از آزمایش خیانت زن گرفته تا نشانههای پشیمانی بعد از خیانت، هر بخش از این مقاله تلاش کرد تا ابعاد مختلف و پیچیده این مسئله را روشن کند و به فهم بهتر حالات زن بعد از خیانت کمک کند.
مشاوره ازدواج
مشاوره ازدواج نقش کلیدی در تقویت پایههای یک زندگی مشترک موفق دارد. این فرآیند نه تنها به زوجین کمک میکند تا شناخت عمیقتری از یکدیگر پیدا کنند، بلکه ابزارهای لازم برای مواجهه با چالشهای آتی را نیز در اختیار آنها قرار میدهد.
خیانت مرد به زن
خیانت در روابط زناشویی یکی از پیچیدهترین و حساسترین مشکلاتی است که میتواند تأثیرات عمیقی بر زندگی افراد بگذارد. خیانت، چه از سوی زن و چه از سوی مرد، نیازمند بررسی دقیق و درک عوامل روانی، عاطفی، و اجتماعی است که به آن منجر شدهاند. مهمترین گام در مواجهه با خیانت، برقراری ارتباط صادقانه و جستجوی کمک حرفهای است.
ازدواج سفید
در این مقاله که توسط واحد تولید محتوای طرحواره درمانی، تهیه و تنظیم شده، قصد داریم تا با یک بررسی جامع، به تعریف دقیق ازدواج سفید ، دلایل گرایش افراد به این نوع زندگی مشترک، و تبعات قانونی و اجتماعی آن بپردازیم.
طرحواره آسیب پذیری چیست؟ آشنایی با انواع تله آسیب پذیری
درباره طرحواره آسیبپذیری چه میدانید؟ تلهای که اگر درگیر آن باشید مدام نگران اتفاقات بد احتمالی برای خود و خانوادهتان هستید. دائم احساس اضطراب و ناامنی خواهید داشت و احساس میکنید که هر لحظه ممکن است اتفاق بدی بیفتد.
2 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
بسیار روان و شیوا طرحواره استحقاق توضیح داده شده، استفاده کردم.
ممنونم خانم رضایی از اینکه مقاله طرحواره استحقاق رو کامل مطالعه کردید و ممنون از نظرتون.💚